“Tứ Quân Tử thang” – Bài thuốc bổ khí kinh điển của Đông y

Công thức Tứ quân tử thang:

Cách bào chế Tứ quân tử thang: Nhân sâm bỏ cuống; Cam thảo chích; Phục linh bỏ vỏ. Các vị trên cho vào 1,800ml nước, sắc lọc bỏ bã lấy 200ml.

Cách dùng: Ngày sắc 1 thang, uống chia đều làm 3 lần.

Công dụng: Cam ôn ích khí kiện tỳ d­ưỡng vị.

Chủ trị: Chữa các chứng tỳ vị khí hư­ vận hóa kém (tỳ là hệ thống tiêu hóa của cơ thể, vị là dạ dày), ăn kém, đại tiện đ­ường tiết, người mệt mỏi, tứ chi vô lực, tiếng nói nhỏ yếu, da trắng bệch, mạch tế. 

Giải thích bài thuốc:

• Bài thuốc lấy điểm then chốt để biện chứng là mệt nhọc, người không có sức, ăn uống kém cho nên dùng vị thuốc Nhân sâm (hoặc Đảng sâm) làm Quân (chủ dược chính yếu) để đại bổ nguyên khí, mạnh tiêu hóa dạ dày; Bạch truật khổ ôn để kiện tỳ táo thấp làm Thần; Phục Linh cam đạm để thẩm thấp kiện tỳ giúp Bạch Truật tăng tác dụng kiện tỳ hóa thấp là Tá. Cam Thảo chích tính cam ôn cũng là bổ khí hòa trung đưa thuốc vào tỳ và làm chức năng điều hòa các vị thuốc giúp Sâm ích khí và hòa trung là Sứ. 
• Các công trình nghiên cứu dược lí hiện đại cho biết bài thuốc Tứ Quân Tử có tác dụng điều chỉnh công năng dạ dày và ruột, tăng mức glycogen gan, tăng huyết cầu, cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường miễn dịch, điều chỉnh nội tiết tố, bổ sung các nguyên tố vi lượng.

Gia giảm Tứ quân tử thang :

– Nếu ngực bụng bĩ khó chịu, hoặc nôn hoặc ỉa lỏng gia: Trần bì để lý khí hòa vị gọi là “Dị công tán”

– Nếu đàm thấp có các chứng: Không muốn ăn, buồn nôn, nôn, hoặc ho khạc đờm nhiều loãng gia: Trần bì, Bán hạ để chỉ nôn gọi là Lục quân tử thang.

– Nếu hàn thấp trệt ở trung tiêu có các chứng: ăn kém, bụng trên căng đầy, đau nôn, phân lỏng gia: H­ương phụ (nay dùng Mộc hư­ơng), Sa nhân để lý khí chỉ thống gọi là “Hư­ơng sa lục quân tử thang” .