Xà Sàng Tử

Xà sàng tử vị thuốc nam quý, giúp bổ thận tráng dương, tăng cường sinh lý, nâng cao bản lĩnh đàn ông, hỗ trợ điều trị bệnh vô sinh. Ngoài ra đây còn là một vị thuốc có tác dụng điều trị bệnh phụ khoa ở phụ nữ rất hay.

1. Tên gọi, phân nhóm:

Tên gọi khác: Giần sàng, cây có tên này vì cụm hoa của cây trông từ trên xuống rất giống cái giần hay cái sàng gạo. Người xưa kể rằng vì rắn hay nằm lên trên và ăn hạt cây này, do đó gọi tên cây là xà = rắn, sàng = giường.

Ngoài ra cái tên: Xà sàng tử còn bắt nguồn từ một truyền thuyết kỳ lạ về vị thuốc này ( Truyền thuyết kể rằng, ngày trước để lấy được vị thuốc Xà sàng tử người ta phải rất kỳ công vượt qua muôn vàn khó khăn và thậm trí có người đã mất mạng, vì ở những nơi có cây thuốc này mọc thường có rất nhiều rắn độc, các loài rắn lại rất thích nằm trên cây xà sàng

Tên khoa học: Cnidium monnieri

Họ: Hoa tán Umbeliferae

2. Đặc điểm hình thái:

Mô tả: Cây xà sàng là một loại cỏ cao từ 0,4-1m. Thân có vạch dọc. Lá hai lần xẻ lông chim, chiều rộng của thuỳ 1-1,5mm. Cuống lá dài 4-8cm. Có bẹ lá ngắn. Hoa mọc thành tán kép, tổng bao có ít lá bắc hẹp, cuống hoa dài 7-12cm, dài hơn lá. Quả dài 2-5mm, có dìa mỏng.

Bộ phận dùng: Quả phơi khô

3. Phân bố, thu hái và chế biến: 

Phân bố: Cây mọc hoang ở những nơi đất trống dải dác khắp các vùng trên cả nước..

Cách chế biến và thu hái: Cây thu hái vào tháng 6 đến tháng 8 hàng năm, đây là thời gian quả chín. Người dân thường nhổ cả cây về phơi khô, rồi đập lấy quả, loại bỏ tạp chất và phơi thật khô để dùng làm thuốc.

4. Thành phần hóa học:

Trong quả có chứa nhiều tinh dầu, với tỷ lệ 1.3%, có mùi hắc đặc biệt. Thành phần trong tinh dầu chủ yếu là L.pinen, camphen và boncnylisovalerianat, chất Ostala, chất màu đen xanh có thành phần chủ yếu là axit béo không no và glyxerin.

5. Tác dụng dược lý:

* Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

• Đối với hệ tuần hoàn: Có tác dụng chống rối loạn nhịp tim và hạ huyết áp.
• Đối với hệ hô hấp: Có tác dụng cắt cơn hen (bình suyễn), trừ đờm, giãn phế quản.
• Tác dụng kháng khuẩn: Có tác dụng ức chế đối với tụ cầu khuẩn vàng (staphylococcus aureus) nhờn thuốc, trực khuẩn mủ xanh (bacillus pyocyaneus), một số loại nấm gây lở ngứa ngoài da (microsporum, epidermophyton, trichophyton), trùng roi, …
• Đối với hệ miễn dịch: Có tác dụng tăng cường chức năng miễn dịch, chống dị ứng.
• Đối với hệ thần kinh: Giảm đau, gây tê cục bộ, cải thiện chức năng não, tăng trí nhớ.
• Đối với hệ sinh dục: Xà sàng tử có tác dụng như testosteron. Cho chuột thí nghiệm uống nước sắc xà sàng, thấy có tác dụng làm tăng trọng lượng tử cung và buồng trứng.

* Theo y học cổ truyền:

• Tác dụng: Cương dương, ích thận tử phong táo thấp.
• Chủ trị:Chữa liệt dương, bộ phận sinh dục ẩm ngứa, phụ nữ lạnh tử cung, không có con, khí hư, xích bạch đới.

6. Tính vị: Vị cay, đắng, tính bình

7. Quy kinh: Quy vào 2 kinh thận và tam tiêu

8. Cách dùng, liều dùng:

4-12g dưới dạng thuốc sắc uống riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.

9. Bài thuốc:

Một số ứng dụng của dược liệu Xà sàng tử:

– Làm thuốc bổ thận tráng dương, điều trị bệnh yếu sinh lý ở nam giới: Xà sàng tử 5g, Thỏ ty tử 15g, Nhục dung 15g, Ngưu tất 5g, Đỗ trọng 15g, Sơn thù 15g, Ngũ vị tử 5g, Kỷ tử 15g, Nhân sâm 5g, Xa tiền tử 5g, Bạch linh 15g, Mạch môn 5g, Xương bồ 5g, Sinh địa 5g,  Nữ trinh tử 15g, Toả dương 15g, Long nhãn 30g, Đại táo 120g, Cam thảo 3g, Nhục quế 2g. Các vị trên ngâm với 2 lít rượu trắng trong thời gian 1 tháng là có thể sử dụng được. Ngày uống 2 lần mỗi lần 1 chén nhỏ

– Thuốc điều trị liệt dương: Thành phần: Xà sàng tử 200g, ngũ vị tử 100g, thỏ ty tử 100g. Các vị thuốc trên đem nghiền thành bột, sau đó trộn với mật ong rừng vừa đủ, làm thành dạng viên nhỏ bằng hạt đậu. Ngày dùng 3 lần, mỗi lần 20 viên ( Uống với rượu trắng).

Ngoài ra có thể áp dụng cách ngâm các vị thuốc trên với rượu như sau: Các vị trên ngâm với 700ml rượu, ngâm trong thời gian 1 tháng là dùng được. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 chén nhỏ.

– Thuốc điều trị bạch đới khí hư, viêm nhiễm âm đạo: Xà sàng tử, phèn chua ( hai vị bằng nhau) tán nhỏ. Nấu hồ (bằng bột gạo nếp) trộn vào làm thành viên bằng quả táo, bọc lụa hay gạc cho vào âm đạo. Thấy nóng bỏ ra, có thể sắc để thụt rửa. Chị em dùng liên tục 10 ngày sẽ có kết quả.

– Điều trị bệnh lòi dom: Xà sàng tử: 40g, Cam thảo: 40g. Cách chế biến: Các vị Tán nhỏ, trộn đều. Ngày uống 9g, chia làm 3 lần mỗi lần uống 3g. Đồng thời nấu nước xà sàng tử xông và rửa vào chỗ đau.

Bài viết cung cấp một số thông tin về dược liệu Xà sàng tử. Thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng tham vấn ý kiến bác sĩ nếu có ý định thực hiện các bài thuốc từ dược liệu này.